Doubled double door

Over een gebouw, een bushalte, een aantal deuren en een hele hoop geesten.

Border Buda Closure (volledig programma onder de tekst)
Vrijdag 5 december 2025
16u-22u
Fobrux, Schaarbeeklei 700 Vilvoorde

In een uithoek als Buda, waar velen hard werken om ongezien te blijven, verkiest men doorgaans achterdeuren boven voordeuren. Maar zelfs geesten spreken graag eens af. Waar kunnen ze elkaar vinden zonder hun eigenheid te verliezen?

‘Aankomen’ in Buda’s uitgestrekte landschap van fabrieksgevels, gesloten magazijnen, grootschalige infrastructuren en verwilderde tussenruimtes is niet evident. Niet dat het aan verkeer ontbreekt—bussen, treinen, boten, auto’s en vrachtwagens doorkruisen het gebied—maar waar kan je ‘landen’?

Een paar mensen leunen nonchalant tegen de gevel van de Fonderies Bruxelloises (Fobrux) terwijl ze op de bus wachten. Weten ze dat deze bushalte ooit ook de iconische tram bediende die vanaf 1908 duizenden arbeiders naar Buda bracht? Net als de Buda-fabrieken—ooit bloeiend en cruciaal voor de industriële ontwikkeling van Brussel en de Vlaamse rand—werd ook het lot van de tram in de jaren ’90 bezegeld. Fobrux—een voormalige gietijzerfabriek die kookfornuizen en kachels produceerde—sloot in 1970 de deuren. Afgezien van een tijdelijke periode als tegelwinkel en de verkoop van enkele magazijnen als opslagruimtes, stond het vier verdiepingen tellende emblematische gebouw sindsdien leeg, ook nadat het enkele jaren geleden door de provincie Vlaams-Brabant werd aangekocht.

Wat als deze eenzame bushalte, en het lege fabriekspand van Fobrux erachter, Buda’s beste kans vormen op een echte aankomstplaats? Kan deze onverwachte samenwerking Buda een voordeur bezorgen? Of misschien vele deuren tegelijk—voor- en achterdeuren die de drukke Schaarbeeklei verbinden met de achtertuinen van de Harensesteenweg, ons mee naar binnen trekken in Fobrux’ donkere gelijkvloers, en zo een soort ontmoetingsplek vormen. Misschien met gedubbelde dubbele deuren. We hebben uiteindelijk met geesten te maken.

Na The Woman Who Thought She Was a Planet afgelopen juni, en als afsluiting van het driejarige Border Buda-project, keren we terug naar de vraag: voor wie ontwikkelen we onze steden en gebouwen, en waarom? Vertrekkend van Fobrux als casestudy vragen we: wat kunnen uithoeken zoals Buda ons vertellen en leren, voorbij de simplistische stereotypen van ‘leeg’ en ‘lelijk’ die zo vaak worden gebruikt om hun ‘optimalisatie’ en ‘ontwikkeling’ te rechtvaardigen? Wie verbergt zich in het volle zicht en hebben zij geen ‘recht op ondoorzichtigheid’?

Fobrux is een van de weinige leegstaande gebouwen in Buda, en een van de laatste in publieke handen. Geesten hebben zich over Buda verspreid, maar Fobrux wacht en zwijgt. De provincie lanceerde net een open oproep voor reconversie. Kunnen we een toekomst voor Fobrux bedenken die Buda’s taal spreekt, en die de standaard vastgoedreconversies—zoals naast de deur—vermijdt? Welke andere verbeeldingen zijn mogelijk, en welke ontwerpmethodieken hebben we nodig om daar te komen?

Architecte Laura Muyldermans nodigde een groep collega’s uit—Bert Gellynck, Pieterjan Ginckels, Verena Lenna en Inge Vinck—om te onderzoeken of een niet-hiërarchische collectieve ontwerpmethode meer gelaagde en veelzijdige architecturen oplevert. Hun afzonderlijke interventies lopen over in een ruimtelijk scenario voor de begane grond van Fobrux, waarin de bushalte, het trottoir, de achtertuin, een hoop deuren, wat kippen en wat modder de plot vormen. Een ondoorzichtige publieke ruimte dringt het gebouw binnen. Kan dit de grenzen tussen wat we ‘publiek’ en ‘privé’ noemen opnieuw onderhandelen en verzachten?

Hun collectieve speculatie wordt uitgewerkt in een 1/1-installatie waarin kunstenaar, performer en kok Nick Von Kleist een warm diner serveert. Na zijn legendarische ‘swamp soup’ afgelopen juni, stemt hij nu af op de winter en Fobrux’ vurige erfenis en kookt hij gnocchi voor ons. Een groep tieners uit Vilvoorde en Haren sluit aan. Een film die zij dit voorjaar in Fobrux maakten met Compagnie Radix deelt hun dromen en verwachtingen voor Buda. Tot slot serveert en oogst Jean-Loup Cools ProperTea als een uitnodiging om van Fobrux te proeven. Als we architectuur met al onze zintuigen ervaren, waarom zouden we dan alleen visuele renders en representaties gebruiken? Architectuur zit al in ons hoofd — wat gebeurt er het ons lichaam binnendringt?

Ondertussen warmen we de installatie Moving Image van Lucile Desamory op voor een nieuwe reeks live-uitzendingen van Radio Fantôme, met rondetafelgesprekken tussen architecten, stedenbouwkundigen, ontwikkelaars en beleidsmakers. Een verdieping hoger test kunstenaar Sarah Smolders een achtergebleven zeefdrukpers en deelt ze een eerste blik op de taal die Fobrux’ ontmantelde machines nog steeds spreken.

Welkom om nog een laatste keer in Fobrux te verblijven, te praten en te eten, en samen Buda’s recht op ondoorzichtigheid in te oefenen, nu de winter neerstrijkt.

Programma
Fobrux

Doorlopend 16u-22u:
Ruimtelijke interventies Laura Muyldermans, Bert Gellynck, Pieterjan Ginckels, Verena Lenna en Inge Vinck, met Fabienne Girsberger.
Film Cie Radix met tieners uit Vilvoorde & Haren-Brussel.
Installatie ‘Moving Image’ (2025) Lucile Desamory.
ProperTea, performance Jean-Loup Cools

16u-19u: work in progress Sarah Smolders.

Vanaf 18u: diner Nick Von Kleist. Gnocchi van zoete aardappel, pompoen en aardappel, met een saus van gegrilde broccoli rabe en een salsa macha erbij. Waarschijnlijk ook wat extra rokerige groenten van de BBQ op het trottoir. Meld je aan via deze link zodat we ons kunnen voorbereiden, maar je mag ook gewoon last minute opdagen. Betaal wat je kan.

17u30-18u30: Radio Fantôme live en live op www.radio-fantome.be. Doubled double front door: ‘Developing’ Buda – over stedelijke ontwikkeling, optimalisatie, en de geesten achter de fabrieksmuren.

Rondetafelgesprek met Frederik Ceulemans, Bert Gellynck, Pieterjan Ginckels, Els Silvrants-Barclay, Jan Zaman, Andreas de Boer, en 1-2 mensen te bevestigen (in Nederlands).

19u-20u: Radio Fantôme live en live op www.radio-fantome.be. Doubled double back door: ‘Developing’ Fobrux – over ondoorzichtbaarheid, normativiteit en het gebouw dat terug spreekt.

Rondetafelgesprek met Roeland Dudal, Inge Vinck, Bert Gellynck, Pieterjan Ginckels, Laura Muyldermans en 1-2 mensen te bevestigen (in Engels).

De live radio uitzendingen gaan door in de tegelshop die we zullen verwarmen, maar de rest van Fobrux zal niet verwarmd zijn. Breng dus warme kledij mee.